Układ nerwowy, czyli centrum dowodzenia organizmu

Cięta riposta? W zasadzie nasz organizm jest ekspertem w tej dziedzinie – cały czas błyskawicznie odpowiada na impulsy. Kontakt ze światem bodźców umożliwia nam sieć komórkowa misternie oplatająca całe ciało, która nieustannie łączy się z wymyślnym „centrum dowodzenia”.

Nieustannie rejestruje informacje z otoczenia. Analizuje je. Tak, jak siebie, jak swój wewnętrzny ustrój. Reakcja adekwatna do sytuacji? Nikt i nic tego nie zrobi za układ nerwowy. Odbiera bodźce z zewnątrz, przetwarza impulsy w odpowiedzi zwrotne. Kontroluje wszystkie poczynania organizmu – te ruchowe i intelektualne. Cierpliwie nadzoruje procesy życiowe.

Architektura systemu nerwowego

Układ nerwowy zbudowany jest z komórek nerwowych i glejowych. Przypomina sieć.

Używając porównania ze świata komputerów, można stwierdzić, że system komórek nerwowych i glejowych to okablowanie, które przekazuje polecenia z centralnego systemu sterowania do różnych miejsc jednostki i z powrotem. Kości, mięśnie i skóra natomiast są obudową jednostki, elementami jej architektury.

Co do komórek nerwowych… Istnieje wiele typologii neuronów, np. ze względu na liczbę połączeń z innymi komórkami, kierunek przepływu bodźca.

Komórki glejowe natomiast również są bardzo zróżnicowane, ale w porównaniu do neuronów mogą pełnić również inne poza przewodzeniem bodźców funkcje, np. budulcową (tworzą osłonkę aksonu, czyli elementu neuronu transmitującego informację do następnego neuronu), odżywczą (doprowadzają substancje pokarmowe do komórek nerwowych), ochronną (współtworzą barierę krew-mózg).

Jak przekazywane są impulsy nerwowe?

Komórki nerwowe mają zdolność wytwarzania, wysyłania i odbierania impulsów o charakterze elektrochemicznym.

Sygnał z receptora do mózgu i następnie efektora (wykonawcy) może być przekazywany na drodze:

chemicznej – dzięki przepływowi substancji zwanej neuroprzekaźnikiem, np. adrenaliny, dopaminy, serotoniny,
elektrycznej – poprzez przepływ jonów.

Choć komunikacja metodą elektryczną jest szybsza (prędkość bodźca dochodzi do 100-120 m/s), aktywne są zazwyczaj synapsy chemiczne. Połączenia elektryczne występują tam, gdzie liczy się czas przewodnictwa nerwowego, np. w siatkówce oka, mięśniach, móżdżku, niektórych częściach serca.

Gdzie co leży, czyli podział topograficzny

Jeśli chodzi o miejsce położenia, to układ nerwowy można podzielić na część:

Ośrodkową (centralną). Składa się z mózgowia (mózgu, móżdżka, pnia mózgowego) i rdzenia nerwowego. To najważniejsze miejsce układu chronione przez kości czaszki oraz kręgosłup. Docierają tutaj impulsy związane m.in. z: odruchami bezwarunkowymi (np. oddychaniem), utrzymaniem równowagi ciała, wzrokiem, słuchem, termoregulacją, pragnieniem, popędem płciowym, kontrolą zachowania, rozumieniem i kojarzeniem informacji pochodzących ze zmysłów.
Obwodową. To nerwy korpusu i kończyn (włókna czuciowe i ruchowe). Przekazują sygnały do i z mózgu.

Co za co odpowiada, czyli… dlaczego od stresu boli brzuch?

Czy wiesz, jak można podzielić system nerwowy ze względu na budowę, fizjologię działania oraz spełniane funkcje? Tu wyróżniamy układ:

Somatyczny. Unerwia mięśnie szkieletowe i steruje nimi. Kieruje gruczołami skórnymi i komórkami barwnikowymi skóry. Kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym. Odbiera bodźce z otoczenia i reaguje na nie. W końcu zarządza aparatem ruchu… W dużej mierze podlega kontroli świadomości. Właśnie dzięki tym nerwom przybieramy i utrzymujemy pożądaną postawę, przemieszczamy się.

Autonomiczny (wegetatywny). Wyścieła narządy wewnętrzne i kontroluje ich prawidłowe funkcjonowanie. Łączy je z układem centralnym. Utrzymuje parametry fizjologiczne, czyli odpowiada za temperaturę ciała, ciśnienie krwi. Jego reakcje są niezależnie od naszej woli, np. ruchy perystaltyczne, wydzielanie soków żołądkowych.
Można w nim wyróżnić część:
współczulną (sympatyczną)
przywspółczulną (parasympatyczną).

Te części działają przeciwstawne. Ta pierwsza pobudza organizm, mobilizuje go do walki, obrony – aktywuje się w stresie (stroszenie włosów, przyspieszenie akcji serca, skurcz mięśni gładkich, pocenie się dłoni, hamowanie perystaltyki jelit, zwiększenie dostaw glukozy do mięśni). Druga znosi efekty działania pierwszej, czyli uspokaja organizm, hamuje jego aktywność (rozluźnia mięśnie, spowalnia pracę serca, poprawia funkcjonowanie jelit, zwiększa wydzielanie insuliny, obniża ciśnienie, zwęża źrenice). Większość organów posiada komórki obu podukładów, których współpraca warunkuje harmonijne działanie narządu. Układy somatyczny i autonomiczny tworzą obwodowy układ nerwowy. Jak widać, nasz organizm ma nerwy pod harmonijną, imponującą wręcz kontrolą