Po co nam w ciele gruczoły?

Czy wiesz, co sprawia, że jesteś w stanie utrzymać stałą temperaturę ciała, trawić pokarmy i dzięki czemu możliwe jest karmienie niemowląt? To gruczoły odpowiadają za te czynności i procesy. Ale nie tylko za te! O nich za chwilę W każdym razie bez nich szybko zatrulibyśmy się toksynami oraz wyginęli jako gatunek.

Co właściwie określa się mianem gruczołów? Narządy, ale także pojedyncze komórki lub ich małe zespoły.

Najważniejsze zadanie gruczołów?

Wydzielają do innych organów, płynów ustrojowych albo przestrzeni międzykomórkowej specjalne substancje.

Co te substancje robią?

Biorą one udział w procesach życiowych, np.

trawieniu,
regulowaniu temperatury ciała,
rozwoju osobniczym,
utrzymaniu wysokiej odporności.

Narządy te – z kilkoma wyjątkami – zbudowane są z wielowarstwowej tkanki nabłonkowej wydzielniczej.

Jaki jest sekret gruczołów? – czyli co nieco o wydzielaniu

Istnieje wiele podziałów gruczołów. Przykład? Ze względu na sposób produkowania substancji – fachowo zwanej „sekretem” – wyróżnia się gruczoły:

Mezokrynowe (merokrynowe) – podczas wydzielania ich komórki nie ulegają zniszczeniu ani przekształceniu, stanowią większość ludzkich gruczołów. Przykłady: wątroba, trzustka, ślinianki.
Ekrynowe – występują niemal na całej powierzchni skóry w liczbie 2-5 mln; najwięcej jest ich na dłoniach, stopach i czole; wydzielają pot pod wpływem sygnałów z układu nerwowego. Przykłady: część gruczołów potowych.
Apokrynowe – gromadzą wydzielinę w górnym fragmencie komórki, który następnie odłącza się od reszty gruczołu, co powoduje ubytek wypełniany przez podziały komórkowe. Przykłady: gruczoł sutkowy (mlekowy), gruczoły potowe zlokalizowane w okolicach narządów płciowych, w dole pachowym, które uaktywniają się w okresie dojrzewania i produkują pot pod wpływem emocji.
Holokrynowe – ich komórki przekształcają się w wydzielinę i odrywają od nabłonka, po czym w drodze podziałów komórkowych są zastępowane przez nowe komórki. Przykłady: gruczoł łojowy.

Kolejny przykład? Już za chwilę.

Jak daleko mogą posunąć się gruczoły? – czyli zasięg ich działania

Jeśli weźmiemy za kryterium podziału zasięg działania omawianych narządów, można wskazać gruczoły:

Egzokrynne – wydzielają substancje za pośrednictwem własnych kanałów na zewnątrz organizmu, np. pot na skórę przez gruczoły potowe, śluz przez gruczoły śluzowe w oskrzelach, albo do innych organów, np. żółć do przewodu pokarmowego przez wątrobę.
Endokrynne (dokrewne) – nie posiadają kanałów, wydzielają „sekret” do wewnątrz organizmu, np. hormony do krwi przez jądra, jajniki, przysadkę mózgową, szyszynkę, korę nadnerczy, podwzgórze, tarczycę, grasicę.
Autokrynowe – odprowadzają sekret do komórek sąsiadujących z miejscem wydzielania.
Parakrynowe – odprowadzają za pośrednictwem macierzy pozakomórkowej płyn do dalej położonych komórek, ale w obrębie tej samej tkanki.
Ostatni przykład – budowa gruczołów

Ze względu na budowę gruczoły dzielą się na jedno- i wielokomórkowe. Wśród tych ostatnich wyróżnia się gruczoły: cewkowe (np. w jelicie grubym, gruczoły potowe), pęcherzykowe (np. łojowe) i mieszane (cewkowo-pęcherzykowe, np. ślinianki, gruczoły mleczne).

Niektóre gruczoły mają czasem zdecydowanie więcej pracy, np. – sezonowej W upalne lato powinniśmy docenić żmudną pracę gruczołów potowych Bez nich usmażylibyśmy się w środku…